Van wisseldouche tot ijsbaden: hoe gezond is koud water?

Waar komt die energieboost vandaan?

Je hoort vaak dat mensen zeggen dat ze een energiekick krijgen wanneer ze zich onderdompelen in koud water. Dat effect laat zich eenvoudig verklaren. Als je lichaam plotseling in koud water komt, krijg je een ‘koude-shock’: een stressreactie waarbij je lichaam als een reflex in de overlevingsstand schiet om vitale organen te beschermen.

Je kerntemperatuur moet op peil blijven en daarom neemt je lichaam maatregelen om warmteverlies tegen te gaan. Zo neemt de bloeddoorstroming van de huid af, gaat je hart sneller kloppen, wordt de stofwisseling een standje hoger gezet en stroomt er meer bloed naar je hersenen, longen, nieren en hart. Het voelt alsof je extra energie krijgt, maar al deze reacties zijn alleen bedoeld om zo snel mogelijk weer uit het koude water te kunnen komen.

Let op: onderkoelingsgevaar!

In koud water kun je heel snel onderkoeld raken. Je moet dit niet onderschatten: water geleidt warmte 300 maal sneller dan lucht. Wanneer je niet snel genoeg uit het water kunt komen, is de volgende fase dat je gaat bibberen om extra warmte op te wekken. Maar dit hou je natuurlijk maar een beperkte tijd vol. Na een minuut of tien raak je langzaam de controle over je spieren kwijt, waarna je eigenlijk alleen nog maar kunt drijven. Door toenemende onderkoeling vallen de lichaamsfuncties uit, raak je na een uur bewusteloos en is de kans op overleving minimaal. Langdurig in ijskoud water gaan zitten, is dus geen goed idee!

Het effect van koud douchen

Je vraagt je nu misschien af: is zo’n plotse onderdompeling dan wel gezond? Maak je geen zorgen: zolang de onderdompeling maar kort duurt, zoals bij een Nieuwjaarsduik of een koude wisseldouche, kan dit bij een gezond en fit persoon in het algemeen weinig kwaad. Maar dat zo’n koude douche echt bijdraagt aan een betere gezondheid, zoals je vaak hoort zeggen, is niet bewezen.

Ondanks de vele gezondheidsclaims die er over koude wisseldouches de ronde doen, zijn er onvoldoende onderzoeken die deze claims hard kunnen maken. De effecten van koude onderdompeling op het immuunsysteem, de weerstand, de fitheid en de stofwisseling ebben al na enkele minuten weg. Zelfs bij dagelijkse wisseldouches is dit te kort om enig verschil te kunnen maken. In dit opzicht gaan vergelijkingen met Wim Hof, ook wel bekend als de Ice Man, dan ook niet op. Simpelweg omdat hij veel meer doet dan alleen wisseldouches nemen.

Kippenvelgevoel

Waarom vóel je je na zo’n koude douche dan toch zo lekker? Dat komt omdat je door de stressreactie flink wakker bent geschrokken. Je huiddoorbloeding neemt toe, je krijgt een tintelend kippenvelgevoel en je voelt je fitter. Veel mensen vinden deze adrenaline-kick prettig. Of dit ook leidt tot een betere gezondheid is nog maar de vraag.

Hoewel een enkele studie laat zien dat bij personen zónder een andere bijkomende ziekte regelmatige wisseldouches leiden tot minder ziekteverlof, geldt dit niet voor het aantal daadwerkelijke ziektedagen. Waarschijnlijk voel je je na een koude wisseldouche net niet ziek genoeg meer om thuis te blijven. Een beetje los zand dus, vooral omdat met regelmatig sporten aantoonbaar betere gezondheidseffecten worden bereikt.

Koud water: gezond of niet?

Hoe mooi de verhalen soms ook zijn, van cold-water-therapie hoef je dus geen wonderen te verwachten. De effecten van koud watertherapie zijn niet altijd duidelijk. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat koud watertherapie positieve effecten heeft, terwijl andere onderzoeken geen effecten hebben aangetoond. De effecten van koud watertherapie kunnen ook variëren afhankelijk van de vorm van koud watertherapie, de intensiteit van de blootstelling en de individuele kenmerken van de persoon.

Een korte duik of onderdompeling in koud water is voor gezonde en fitte personen niet gevaarlijk. Wil je serieus aan de slag om je gezondheid te verbeteren, dan heeft regelmatig sporten en een gezonde leefstijl verreweg de voorkeur!