Het vrouwenhart: de stille misleider

Het verhaal van Marieke 

Marieke (52) is een drukbezette moeder en werkt in het onderwijs. Al maanden voelt ze zich moe. Ze denkt dat het door de overgang komt en wijdt haar duizeligheid aan stress. Wanneer ze op een ochtend wakker wordt met hevige pijn in haar kaak en rug, gaat ze toch naar de huisarts. Daar blijkt dat ze een hartinfarct heeft doorgemaakt. 

Het is een verhaal dat artsen maar al te vaak horen. Niet de klassieke pijn op de borst – die associëren we met mannen – maar diffuse klachten die makkelijk te negeren zijn. 

“Het vrouwenhart geeft andere signalen. En juist daarom lopen vrouwen onbewust meer risico,” zegt cardioloog dr. Ieva Arts. 

Waarom het vrouwenhart anders is

Het vrouwenhart is letterlijk kleiner en de kransslagaders zijn nauwer. Vernauwingen zijn vaak diffuser aanwezig en de symptomen van een hartinfarct uiten zich bij vrouwen vaak anders dan bij mannen. Dat maakt dat vernauwingen vaak minder zichtbaar zijn en infarcten soms anders verlopen. Daarbij komt dat veel medisch onderzoek en medicijnen decennialang vooral op mannen zijn getest. Het gevolg: het vrouwenhart is lange tijd onderbelicht gebleven in wetenschap én zorg.

“We hebben jarenlang gedacht dat het mannen- en vrouwenhart hetzelfde waren. Dat blijkt een misvatting,” aldus dr. Ieva Arts.

De overgang: een keerpunt voor het vrouwenhart 

Tijdens de vruchtbare jaren beschermt het hormoon oestrogeen vrouwen deels tegen hart- en vaatziekten. Oestrogeen houdt de bloedvaten soepel, bevordert een gunstig cholesterolprofiel en helpt de bloeddruk laag te houden. 

Al in de overgang verandert dit beeld sterk wegens dalende oestrogeenproductie, wat leidt tot:

• Stijvere en minder elastische bloedvaten, waardoor de kans op hoge bloeddruk toeneemt.
• Stijgen van het slechte cholesterol (LDL), terwijl het goede cholesterol (HDL) daalt. 

Het gevolg: na de menopauze verdubbelt het risico op hart- en vaatziekten bij vrouwen. Waar vrouwen vóór de overgang minder risico lopen dan mannen, halen ze mannen erna in – en lopen ze soms zelfs méér risico. 

“We zien dat vrouwen na de overgang in korte tijd een enorme inhaalslag maken op mannen: ineens lopen ze net zo veel of zelfs méér risico op hartproblemen,” zegt dr. Ieva Arts.

De stille signalen

Waar mannen vaak duidelijke, stekende pijn op de borst ervaren bij een hartinfarct, melden vrouwen klachten zoals:

• Onverklaarbare vermoeidheid

• Kortademigheid

• Misselijkheid of maagklachten

• Pijn tussen de schouderbladen, kaak of nek

• Duizeligheid of angstgevoel

Omdat deze symptomen zo aspecifiek zijn, wordt hulp vaak laat gezocht. Soms té laat.

De cijfers die je bijblijven

• In Nederland overlijden jaarlijks ruim 20.000 vrouwen aan hart- en vaatziekten.

• 1 op de 3 vrouwen krijgt er in haar leven mee te maken.

• Na de overgang stijgt het risico fors: de kans op hart- en vaatziekten verdubbelt.

• Vrouwen krijgen gemiddeld 7 tot 10 jaar later dan mannen de juiste diagnose bij hartklachten.

Dat zijn niet zomaar cijfers, dat zijn moeders, dochters, vriendinnen en collega’s.

Waarom bewustwording cruciaal is

Veel vrouwen herkennen zich in Marieke: druk, zorgzaam, gewend om klachten te negeren en door te gaan. Maar juist dat maakt het vrouwenhart kwetsbaar.

“Mijn advies aan vrouwen is simpel: neem jezelf serieus. Als je lichaam je iets vertelt, luister dan. Het is beter één keer te veel naar een arts te gaan, dan één keer te weinig,” zegt dr. Ieva Arts.

Daarnaast speelt preventie een sleutelrol. Gezond eten, voldoende bewegen en niet roken zijn essentieel, maar ook regelmatige gezondheidschecks maken het verschil. Want risicofactoren zoals hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol of beginnende vaatverkalking merk je vaak pas als het te laat is.

Wereld Hartdag: een moment van bewustwording

Op 29 september – Wereld Hartdag – staan we stil bij de kracht en kwetsbaarheid van ons hart. Voor vrouwen is het hét moment om zichzelf die ene vraag te stellen: hoe goed zorg ik eigenlijk voor mijn hart?

De boodschap is helder: het vrouwenhart is uniek en verdient extra aandacht. Niet alleen van de medische wereld, maar ook van vrouwen zelf.

Van bewustzijn naar actie

• Herken de signalen: weet dat klachten bij vrouwen anders kunnen zijn.

• Ken je risico’s: familiegeschiedenis, overgang, leefstijl – allemaal factoren die tellen.

• Kies voor inzicht: overweeg een preventief onderzoek om te weten waar je staat.

“Preventief onderzoek kan levens redden. Hoe eerder we afwijkingen zien, hoe groter de kans dat we schade voorkomen,” zegt dr. Ieva Arts.

✨ Wereld Hartdag is meer dan een datum. Het is een uitnodiging aan alle vrouwen om stil te staan bij hun gezondheid – en de regie te pakken, vóórdat het te laat is.